Šta je bruksizam
Bruksizam je štetna navika koja se manifestuje kao nevoljno (često i nesvesno) stezanje i/ili trljanje zuba, bez povezivanja sa procesom žvakanja hrane. Ova aktivnost nema nikakvu svrhu i može dovesti do oštećenja svih delova sistema za žvakanje. Bruksizam se najčešće javlja nesvesno tokom noći. Ova navika se može pojaviti i tokom dana kada je osoba napeta ili pod stresom. Bruksizam može dovesti do različitih problema, kao što su bolovi u zubima i čeljusti, glavobolje, osjetljivost, a ponekad čak i do lomljenje zuba.
Dijagnostika bruksizma
Dijagnoza bruksizma je veoma kompleksna i zahteva preciznost, pedantnost i posvećenost od strane stomatologa, dok je pacijentu potrebno strpljenje, što može biti izazovno zbog činjenice da pacijenti često dolaze sa jakim bolovima koji mogu trajati dugo pre nego što se obrate specijalistima stomatološke protetike.
Postoje različiti simptomi bruksizma koji mogu varirati od pacijenta do pacijenta, što otežava tačnu dijagnozu. Kao rezultat toga, pacijenti obično prvo posete druge specijaliste pre nego što se obrate stomatologu zbog problema vezanih za bruksizam.
Prvi korak je razgovor sa stomatologom, zatim detaljan pregled usne duplje i procena stanja zuba, desni i zglobova čeljusti, a zatim uzimanje otiska zuba obe vilice radi izrade modela zuba pacijenta. U nekim slučajevima, stomatolog upućuje pacijenta na dodatne preglede, kao što su rendgenski snimci ili magnetna rezonanca, kako bi se utvrdilo da li postoji bilo kakvo oštećenje zuba ili zglobova čeljusti. Nakon toga, vrši se detaljna analiza odnosa zuba gornje i donje vilice u različitim položajima u aparatu koji se naziva artikulator.
Kod pacijenata sa bruksizmom posle pregleda kod stomatologa, obično se uočavaju ovi problemi u usnoj duplji::
- Abradirane, odnosno istrošene površine zuba, koje mogu biti prisutne na pojedinim ili svim zubima.
- Oštećenja zuba i zubne gleđi, koja mogu biti uzrokovana različitim faktorima kao što su karijes, trauma ili nepravilno održavanje oralne higijene.
- Oštećenja veštačkih nadoknada, kao što su plombe, krunice i drugi materijali koji se koriste za popravljanje oštećenih zuba.
- Povlačenje desni, koje može biti uzrokovano upalom desni ili parodontalnom bolešću.
- Skraćeni i istanjeni zubi, što može dovesti do loše estetike osmeha i starenja izgleda zuba.
- Uvećani mišići za žvakanje, koji mogu biti posledica preteranog žvakanja ili stiskanja zuba.
- Rasklimanost pojedinih zuba, što može biti uzrokovano oštećenjem zubnog tkiva ili gubitkom potpornog tkiva oko zuba.
- Trizmus – ograničeno ili otežano otvaranje usta.
Kako da sami utvrdite da li imate bruksizam
Prilikom dijagnostike bruksizma, partner ili osobe iz okoline mogu pomoći u postavljanju dijagnoze, jer osobe često nisu svesne da imaju bruksizam. Ipak, možete i sami otkriti da li patite od bruksizma odgovorom na sledeća pitanja:
- Dešava li se da Vas čuju kako škrgućete zubima tokom noći dok spavate?
- Osećate li bol u zubima ili desnima nakon što se probudite ujutru?
- Osećate li bol u glavi, naručito u predelu slepoočnica i da li su ti simptomi izraženiji nakon buđenja?
- Budite li sa osećajem umora ili neprijatnosti u predelu vilice?
- Primećujete li da ponekad tokom dana nesvesno stišćete zube ili njima škrgućete?
Ako imate pozitivan odgovor na neko od gore navedenih pitanja, postoji mogućnost da imate bruksizam i preporučuje se da se posavetujete sa lekarom.
Uzroci bruksizma
Uzroci bruksizma su različiti i zbog toga je vrlo važno da se pacijenti sa ovim problemom detaljno pregledaju kako bi se otkrili svi mogući uzroci i faktori koji doprinose ovom poremećaju. Neki od uzroka bruksizma su:
- Stres – jedan od najčešćih uzroka bruksizma je stres. Kad smo pod stresom, često nesvesno stiskamo zube i stvaramo pritisak na čeljusti.
- Loš položaj zuba – loš položaj zuba, nedostatak zuba i nepravilan zagriz mogu dovesti do bruksizma. Ako zubi nisu pravilno poravnati jedan sa drugim i ne ‘sedaju’ dobro jedan na drugog, to može dovesti do neugodnog osećaja u čeljusti i može izazvati stiskanje i škripanje zubima.
- Nuspojava lekova – neki lekovi, uključujući antidepresive i antipsihotike, mogu izazvati bruksizam kao nuspojavu.
- Apnea u snu – apnea u snu je poremećaj disanja koji može uzrokovati bruksizam. Kada osoba ima apneu dok spava, disanje se privremeno zaustavlja, što može dovesti do stiskanja zuba.
Vrste bruksizma
Postoje tri osnovne vrste bruksizma zuba: fiziološki, patološki i abrazivni.
- Fiziološki bruksizam zuba je prirodan proces koji se javlja usled žvakanja hrane. Žvakanje hrane dovodi do blagog habanja zuba, ali nije dovoljno ozbiljno da predstavlja zdravstveni problem.
- Patološki bruksizam zuba je ozbiljniji oblik brusizma i može biti povezan sa različitim faktorima. Na primer, može biti uzrokovan stresom, anksioznošću, lošom zubnom strukturom, neuromuskularnim poremećajima ili drugim medicinskim stanjima. Ukoliko se ne leči, patološki brusizam zuba dovodi do ozbiljnih oštećenja zuba, uključujući njihovo pucanje i lomljenje.
- Abrazivni bruksizam zuba je treća vrsta brusizma i javlja se usled mehaničkog habanja zuba, najčešće usled korišćenja prejake četkice za zube ili prečestog i preagresivnog četkanja. Ovo može dovesti do oštećenja zubne gleđi i korena, kao i do pojave preosetljivosti zuba.
Dnevni i noćni bruksizam
Pored gore navedenih vrsta bruksizma, bruksizam se deli još i na centralni koji se manifestuje kao stiskanje zuba, obično tokom dana, i ekscentrični koji se manifestuje kao škripanje zuba, obično tokom noći.
Dnevni bruksizam, odnosno stiskanje zuba, pojavljuje se tokom intenzivnih fizičkih aktivnosti kao što su podizanje teških tereta, ali može biti i nezavistan od fizičkih aktivnosti kao navika koje pacijent nije svestan. To je nevoljna aktivnost koju pacijent ne može kontrolisati.
Noćni bruksizam se javlja kada se ciklično i ritmički stišće ili škripi zubima tokom spavanja. Ova aktivnost je izuzetno štetna za zube i mišiće jer u toku sna ne postoje zaštitni mehanizmi i refleksi. Osobe koji stežu zube tokom noći razvijaju znatno jače sile zagrižaja, čak 3-4 puta jače nego što bi to uradila svesno tokom dana. Ovo može biti posledica nevoljnih pokreta vilice i zuba tokom sna. Ovo može dovesti do ozbiljnih oštećenja sistema za žvakanje.
Najčešći simptomi na koje se pacijenti žale su bolovi u mišićima u predelu glave i vrata, jutarnje bolove i bolove u predelu lica. Zbog toga, neophodno je da se noćni bruksizam dijagnostikuje i leči kako bi se sprečile dalje komplikacije.
Lečenje bruksizma
Kada se otkrije da pacijent ima problem sa bruksizmom, stomatolog preduzima određene korake kako bi se sprečilo dalje oštećenje zuba i desni.
Jedna od prvih stvari koju stomatolog može preporučiti pacijentu jeste upotreba splinta (naprave-štitnika koja se pravi preko zuba jedne vilice (najčešće gornje) a koja ima za cilj da dovede sve delove sistema za žvakanje: zube, mišiće i zglob u idealan odnos). Splint je napravljen od mekog i fleksibilnog materijala i stavlja se na zube tokom noći kako bi se zaštitili zubi od bruksizma.
U nekim slučajevima, stomatolog može preporučiti i farmakološki tretman. Farmakološki tretman obično uključuje upotrebu lekova koji smanjuju napetost mišića u čeljustima, a samim tim i škrgutanje zubima. Najčešće korišćeni lekovi za ovaj problem su miorelaksanti i antidepresivi.
Miorelaksanti su lekovi koji opuštaju mišiće i smanjuju napetost. Oni se obično koriste za lečenje bolova u mišićima, ali se takođe mogu koristiti i za lečenje bruksizma.
Antidepresivi su jedna od opcija lečenja koja se koristi u lečenju bruksizma, iako to nije uvek prva opcija koju stomatolozi preporučuju. Antidepresivi se koriste za smanjenje anksioznosti i depresije, što pomaže kod ublažavanja simptoma bruksizma. Međutim, pre nego što se odluči za terapiju antidepresivima, važno je konsultovati se sa lekarom koji će uzeti u obzir pacijentovu celokupnu istoriju zdravstvenog stanja i trenutne terapije. Takođe, treba napomenuti da se antidepresivi obično ne koriste kao dugoročno rešenje za lečenje bruksizma. Oni se obično koriste samo za ublažavanje simptoma dok se pacijent upoznaje sa drugim tehnikama za upravljanje stresom i anksioznošću.
NAPOMENA: Gore pomenute vrste lekova nikako nemojte uzimati na svoju ruku bez prethodne konsultacije sa vašim lekarom ili stomatologom!
Zaključak
Bruksizam predstavlja ozbiljno stanje koje može izazvati brojne probleme u ustima i drugim delovima tela. Kako biste sprečili ili ublažili ovaj problem, neophodno je da obratite pažnju na simptome i da se konsultujete sa stomatološkim stručnjakom za dijagnostiku i adekvatan tretman. Takođe, veoma je važno da smanjite nivo stresa i izmenite loše navike ishrane. Na taj način možete značajno doprineti poboljšanju svojih oralnih i opštih zdravstvenih stanja.