Stopića pećina nalazi se na severoistočnoj strani planine Zlatibor, između sela Rožanstvo i Trnava. Udaljena je par stotina metara udaljenosti od puta Zlatibor-Sirogojno. Ova pozicija je čini jednom od najpristupačnijih speleoloških objekata Srbije. Udaljena je od turističkog centra Zlatibora 19 km. Za zlatiborsku pećinu impozantnih dimenzija stručna javnost zainteresovala se još početkom dvadesetog veka. Prve pisane podatke o njoj nalazimo u Zapisniku Srpskog geološkog društva iz 1901. godine. Prva speleološka istraživanja u ovoj pećini obavio naš veliki istraživač i tvorac naučne speleologije, čuveni Jovan Cvijić od 1909. do 1913. godine.
Uredbom Vlade Republike Srbije 2005. godine stavljena pod zaštitu države kao spomenik prirode, zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja. Spomenikom prirode „Stopića pećina“ upravlja Turistička organizacija Zlatibor. Pećina je uređena za turitičke obilaske i otvorena za posetioce 2009. godine. Iste godine je urađena i prilazna pešačka staza kojom se od parkinga dolazi do ulaza u pećinu.
Stopića pećina dobila je naziv po zaseoku Stopići. Postojeća pešačka staza se spaja sa starom prilaznom stazom, kojom se nekada dolazilo do pećine.
O samoj pećini
Karakteristike
Stopića pećina je rečna pećina i kroz nju protiče Trnavski potok. Ceo pećinski sistem dug je 1.691 metar. Pećina je razgranatog tipa i sastoji se od pet speleomorfoloških celina: Svetla dvorana, Tamna dvorana, Sala sa kadama, Kanal sa kadama, koji su uređeni za turističke obilaske i Rečni kanal, koji još uvek nije otvoren za javnost. Svetla i Tamna dvorana i Sala sa kadama deo su Glavnog kanala, a dalje se pećina račva u dva dela. Rečni kanal vodi do ponora Trnavskog potoka na jednu stranu, dok Kanal sa kadama vodi do Pećinice, na drugu stranu. Stopića pećina, ponor Trnavskog potoka i Pećinica su delovi istog speleološkog sistema i međusobno su povezani. Iako su pećinu ispitivale brojne ekspedicije, ceo pećinski sistem uspeli su da prođu jedino češki speleolozi koji su ovde boravili u dva navrata, 1983. i 1984. godine.
Ulaz
Ulaz u Stopića pećinu je jedan od najvećih pećinskih otvora u Srbiji, impozantnih dimenzija. Visok je 18, a širok između 30 i 40 metara. Nalazi se na 711 metara nadmorske visine, na desnoj obali reke Prištevice, čiji huk se čuje sve vreme dok se prilazi stazom do pećine. Reka Prištavica je brza planinska reka, pa je u prošlosti na potezu od ulaza u Stopića pećinu nizvodno na reci bilo izgrađeno nekoliko vodenica, gde su meštani okolnih sela, koristeći snagu divlje reke, mleli žito.
Prilaz pećini i plato ispred ulaza uređeni su 2009. godine, iste godine kada je pećina otvorena za posetioce. Tada je izgrađena biletarnica i uređen mobilijar, postavljeni stolovi i klupice za odmor posetilaca, a ceo prilazni kompleks rekonstruisan je 2018. godine.
Vigledi
Najinteresantniji potez na staroj stazi je prolazak između vigledi. Vigledi su otvori u pećinskoj tavanici, a u narodu su poznati pod nazivom dugure. Ima ih ukupno šest i svaki otvor povezan je sa pećinom sistemom bočnih kanala. Vigledi su različite veličine, a najveći je dugačak 22,5 metara i širok 16 metara.
Da su vigledi povezani sa pećinom dokazano je još u ranim fazama istraživanja pećine. Meštani okolnih sela su na veoma zanimljiv način došli do tog zaključka, čak i pre prvih speleologa. U svaku od šest provalija u zemlji bacali su obojeno kamenje. Svaki obojeni kamen koji su bacili kroz vigled pronašli su u pećini. Ovo je bio jasan dokaz da su otvori u zemlji deo pećinskog sistema.
Prolazak trasom pored ovih otvora trenutno je zabranjen, jer staza još uvek nije u potpunosti uređena.
Svetla dvorana
Svetla dvorana zahvata deo od ulaza do granice dokle dopire dnevno svetlo. Dugačka je 76 metara i zahvata površinu od 2.800 metara kvadratnih.
Na rastojanju 30 metara od ulaza, takođe sa leve strane, nalazi se siparska kupa prečnika 15 – 20 metara i visine 8 metara. Iznad siparske kupe je vigled – otvor na tavanici, kroz koji je dospeo siparski materijal i formirao kupu. Visina tavanice iznad vrha siparske kupe iznosi 16 metara, dok je visina vertikalnog kanala do površine zemlje 44 metra. Prilikom istraživanja 1984. godine na siparskoj kupi pronađeno je šest mumificiranih životinjskih ostataka pasa, pa od tuda i naziv „Pseće groblje“.
Tamna dvorana
Tamna dvorana zahvata deo pećine od linije gde prestaje dnevno svetlo i počinje senka, tj mrak. Dugačka je 98,5 metara i zahvata površinu od 1.200 metara kvadratnih. U ovoj dvorani nalazi se najveća visina Stopića pećine koja iznosi 25,5 metara.Tokom 2015. godine uređene su nove pešačke staze na metalnoj konstrukciji, a u 2017. godini regulisan je tok Trnavskog potoka. Pre izgradnje brane i uređenja rečnog korita dno Tamne dvorane pri većim vodama bilo je u potpunosti plavljeno.
Svetla i tamna dvorana siromašne su pećinskim nakitom, zidovi su goli i stenoviti, a takođe i znatan deo tavanice. To je posledica velikog pećinskog otvora, zbog čega su ulazni delovi pećine pod jakim uticajem spoljašnje klime. Zbog velikog ulaza u prve dve dvorane pećine izraženo je jače strujanje vazduha što smanjuje vlažnost i sprečava stvaranje bogatog pećinskog nakita. Za razliku od Svetle i Tamne dvorane, ostali delovi pećine su veoma bogati različitim ukrasima.
Od živog sveta u pećini su nastanjeni slepi miševi, paukovi i rečni rakovi koji su zbog nedostatka prirodnog svetla vremenom izgubili pigment pa su specifični po svojoj beloj boji.
Sala sa kadama
Sala sa kadama dugačka je 30 metara i zahvata površinu od 450 metara kvadratnih. Pored toga što je bogata pećinskim nakitom, priroda je bila posebno daržljiva prema ovoj speleološkoj lepotici darujući joj posebnu vrednost, bigrene kade. One su amblem pećine bez premca u celoj Evropi, zbog čega predstavljaju osnovni motiv uređenja pećine za turističke obilaske. Počev od korita Trnavskog potoka, ređaju se, poprečno, na nagib sale, vijugavi, rumenkasti bigreni nabori, koji zagrađuju udubljenja tj. kade, različite širine, dužine i dubine. Od vrha na dole, prema rečnom koritu bigrena masa završava se odsekom visine od jednog metra. Iznad ovog praga, u produžetku, ređaju se plitki i uski nabori, a zatim prelaze u sve veće i dublje.
Bigrene kade
Bigrene kade su akumulativni oblici hemijske erozije u krečnjačkim stenama. Od vrha Sale sa kadama nastavlja se Kanal sa kadama kroz koji vode od kiše, topljenja snega i drugih atmosferskih padavina dospevaju u pećinu. Atmosferske vode upijaju se i poniru kroz pukotine u zemlji i uz pomoć ugljendioksida otapaju karbonatne stene pri čemu nastaje kiseli kalcijum bikarbonat. Iz ovog nepostojanog jedinjenja, na preprekama i brzacima, oslobađa se ugljen-dioksid i tada dolazi do taloženja kalcijum karbonata na podlogu. Stalnim obnavljanjem tog procesa, postepeno se stvaraju tj. rastu bigrene prečage, odnosno bigrene kade. Voda koja kroz Kanal sa kadama dospeva u pećinu puni kade vodom, a u periodu povećane količine padavina voda se preliva preko kada i stvara poseban i autentičan doživljaj.
U ovoj Sali najveća kada je ona koja se nalazi pored severnog zida. Dugačka je 12, 5 metara, a široka 3 metra. Sa donje strane ograničena je bigrenim bedemom visine 2,1 metar. Sa gornje strane, pored zida ukrašenog salivima i stalaktitima, grebenom visokim 1,5 metara. U ovoj Sali nalaze se kade dubine do 2 metra dok su nešto dublje smeštene u kanalu sa kadama koji se obilazi u nastavku.
U 2015. godini završena je izgradnja staze i platforme iznad bigrenih kada, a 2016. godine ugrađena je led rasveta u različitim bojama koja naglašava nesvakidašnju lepotu podzemnog pejzaža.
Trnavski potok i vodopad u pećini
Trnavski potok pri većim vodama formira jedinstven podzemni vodopad visine 9,44 metra. Naziv vodopadu dali su speleolozi koji su 80tih godina istraživali pećinu. U monografiji o Stopića pećini o vodopadu napisali su: „Od zaglušujuće buke ne može se čuti sagovornik. Kao sa neba sručuje se zapenušana vodena masa, od koje treperi vazduh, čini se da drhte zidovi, bije studen, širi se strah u mrklom mraku. To su orgije prirode, trenutak stvaranja Zemlje i Sveta. Iz tog razloga vodopad je simbolično dobio naziv „Izvor života.“
Platforma ispred vodopada napravljena je 2012. godine u okviru uređenja celog pećinskog kompleksa. Iza vodopada „Izvor života“ nalazi se Rečni kanal koji se prostire do drugog kraja pećine, sve do ponora Trnavskog potoka. Ukupna dužina Rečnog kanala je 795 metara, a visinska razlika između mesta gde ponire Trnavski potok i vodopada je 64 metra. Rečni kanal bogat je pećinskim nakitom, a posebno su zanimljivi česti vodeni virovi u takozvanim „džinovskim loncima“.
Od atraktivnih elemenata u Rečnom kanalu izdvaja se grupa koralnih stalaktitia i stalagmita nazvan Koralni dimnjak, zatim veliki saliv crvene boje nazvan Crveni kamin. Lepotom se posebno izdvaja Sala sa baldahinama, proširenje gde se ističu beli i rumeni salivi i mnoštvo pećinskog nakita. U jednom delu Rečnog kanala prolaz se toliko sužava da je nemoguće proći ga bez specijalne opreme. Osim što se sužava kanal je ispunjen vodom, pa je za prolaz dalje potrebno zaroniti kroz takozvani sifon. Taj podvig pošao je za rukom jedino češkim speleolozima 1983. godine.
i za kraj
Kako biste u potpunosti uživali u ovom čudu prirode, možete se pridružiti organizovanim tura i istražiti pećinu u pratnji stručnih vodiča. Tokom ture, možete naučiti o geologiji, biologiji i istoriji ove pećine, kao i o značaju očuvanja ovog prirodnog resursa.
Na kraju, Stopića pećina predstavlja pravi biser prirodne lepote i kulturne vrednosti Srbije. Poseta ovoj pećini pruža jedinstvenu priliku da se istraže tajne podzemnog sveta i da se nauči više o bogatoj istoriji ovog kraja. Svi koji je posete ostaju zapanjeni njenom lepotom i dubokim duhom koji osećaju dok je istražuju.
Na samo 40 km od Stopića pećine, u centru Arilja nalazi se stomatološka ordinacija “Dentib”, koja je postala poznata po visokom kvalitetu stomatoloških usluga i pristupačnim cenama. Ordinacija je opremljena najsavremenijom opremom i timom stručnjaka koji pružaju usluge u skladu sa najnovijim svetskim standardima.
Za mnoge pacijente iz inostranstva, kombinovanje stomatološkog tretmana sa posetom Stopića pećini predstavlja savršen način da iskoriste svoje vreme u Srbiji. Nakon završenog tretmana u “Dentibu”, pacijenti često odlaze na razgledanje pećine kako bi se opustili i uživali u prirodnom okruženju.
Dentalni turizam je postao sve popularniji u Srbiji zbog visokog kvaliteta usluga i konkurentnih cena u odnosu na zapadne zemlje. “Dentib” i Stopića pećina su samo jedan od primera kako prirodna lepota i medicinski turizam mogu da se spoje kako bi ponudili nezaboravan doživljaj. Ova simbioza prirodne lepote i zdravstvenih usluga čini ovaj kraj Srbije posebnim mestom koje privlači različite profile turista.