Šta je zubni plak?
Zubni plak predstavlja asocijaciju mikroorganizama (bakterija) sa proteinskim matriksom i ekstraćelijskim polisaharidima (šećerima). Prosto rečeno, to je grupacija mikroorganizama koji su čvrsto priljubljeni na samoj površini zuba. Zubni plak nastaje kao rezultat razmnožavanja bakterija iz pljuvačke, ima formu bezbojne lepljive mase (bio filma) koji se u usnoj duplji, pored zuba, formira i na drugim površinama, kao što su desni, zubne proteze, mostovi i druge protetske nadoknade. Aktivnost zubnog plaka ima veliku ulogu u nastanku karijesa i ostalih oboljenja parodoncijuma. Najveći procenat zubnog plaka čini voda i bakterije (Streptococcus mutans i anaerobne bakterije), u sastav ulaze još i šećeri, proteini i masti. U samo jednom miligramu zubnog plaka moguće je naći i do 800 miliona bakterija.
Gde se najčešće formira zubni plak?
Zubni plak se formira na svim površinama zuba. Na nekim površinama zuba dentalni plak će se formirati brže, i to na površinama koje su zaštićene od žvakanja, čišćenja, pokreta jezika, usana i obraza.
Što se tiče same lokalizacije zubnog plaka, on može biti :
Supragingivalni – nalazi se na kruni zuba (iznad desni), lako je dostupan i vidljiv golim okom.
Subgibgivalni – nalazi na korenu zuba (ispod ivice desni), teže je dostupan i teško uočljiv.
Šta utiče na formiranje zubnog plaka?
Faktori koji utiču na brzinu formiranja dentalnog plaka:
- kvalitet pljuvačke
- sastav mikroflore
- sastav i kvalitet ishrane
- učestalost obroka
- kvalitet oralne higijene
- položaj zuba u vilicama
Faze u formiranju zubnog plaka
Da bi došlo do stvaranja zubnog plaka u usnoj duplji moraju da prođu tri faze i to:
1. Inicijalna faza
Inicijalna faza već počinje već kroz nekih par minuta nakon pranja zuba, gde na površini zuba dolazi do formiranja tankog filma tzv. pelikule koja je izgrađena od proteina iz pljuvačke. Pelikula predstavlja idealnu podlogu za agregaciju tj. za naseljavanje bakterija.
2. Faza – Stvaranje zubnog plaka
Poznato je da se u oralnoj duplji nalazi mnoštvo bakterija i mikroorganizama. Upravo ti mikroorganizmi i bakterije se, samo nekoliko minuta posle pranja, vezuju na pelikulu formirajući lance, lanci zatim formiraju manje grupe, a manje grupe formiraju veće kolonije. Nakon toga sledi lanac reakcija u kom učestvuje veliki broj bakterija, koji je praćen povećanim brojem leukocita u oblasti desni. Naslage se tako talože i posle samo nekoliko dana (6-10), ukoliko ne dođe do adekvatnog otklanjanja, dolazi do faze 3.
3. Faza – sazrevanje naslaga
U ovoj fazi bakterije produkuju kiseline koje demineralizuju i oštećuju površinu gleđi zuba. Na oštećenim delovima gleđi zuba stvaraju se beličaste mrlje koje su prvi indikator razvoja karijesa. Jedna od najčešćih posledica je nelečena upala (gingivitis), koja dovodi do progresije bolesti. Zapaljenski proces prelazi na kost i javlja se parodontopatija. Nesanirana upala desni se može razviti u infekciju Vremenom parodontopatija može dovesti do 0zbiljnih komplikacija, a u krajnjem slučaju i do gubitka zuba.